انگل فاسیولا عامل کیست هیداتیک

انگل فاسیولا چیست؟

این انگل جزء کرم‌های پهن دسته‌بندی می‌شود، به طور کلی این بیماری در دام و سایر حیوانات شایع‌تر از انسان‌هاست، اما دو گونه از این انگل انسان را آلوده می‌کند که گونه اصلی آن فاسیولا هپاتیکا است و به عنوان انگل کبدیِ رایج یا انگل کبد گوسفند نیز شناخته می‌شود و گونه‌ای مرتبط با آن به نام فاسیولا ژیگانیتکا نیز افراد را آلوده می‌کند.
این انگل که در بخش شمالی کشور شیوع دارد و راه انتقال آن حلزون‌هایی هستند که در سبزی‌ها و آب‌های جاری وجود دارند و به لارو فاسیولا آلوده هستند، فاسیولا انواع مختلف دارد که برای حیوانات گیاهخوار در اغلب نقاط دنیا آلوده کننده است.

دستگاه گوارش انگل فاسیولا به چه صورت است؟

دهان در بادکش شکمی قرار دارد و اتاق دهانی قیفی است. اندازهٔ بادکش دهانی ۱ و شکمی که نزدیک به آن است ۱٫۶ میلی‌متر است حلق، کوتاه، گرد و عضلانی است و مری کوتاه و باریک. روده دوشاخه و روده کور با تعداد زیاد سکوم یا دیورتیکول که در سمت خارجی بسیار منشعب هستند دیده می‌شود. تغذیه از خون و مواد داخل مجاری صفراوی (تا ۸/۱ میلی‌لیتر خون در روز) با مکش انجام می‌گیرد. دفع مواد زائد هم از طریق دهان است.

انگل فاسیولا چگونه وارد بدن انسان می‌شود؟

کرم فاسیولا، به اندازه سه تا پنج سانتی‌متر دارای دو بادکش دهانی و شکمی و شبیه برگ است، تخم انگل پس از آنکه از طریق مدفوع میزبان نهایی، آب شیرین محیط زیست را آلوده کند، پس از حدود یکی الی دو هفته نوزاد مژهداری به نام میراسیدیوم از آن خارج شده و وارد بدن حلزون واسط خواهد شد و لاروهای کامل‌تر به نام اسپروفیت ورودی و نهایتاً "سرکر" تشکیل می‌شود که سرکر از حلزون خارج شده و به طرف گیاهان اطراف آب شنا می‌کند و به گیاه می‌چسبد و دور آن را لایه مقاومی می‌گیرد که از این پس به آن "متاسرکر" می‌گویند.
انسان یا حیوان گیاهخوار که میزبان نهایی هستند با خوردن متاسرکر به آن آلوده می‌شوند و با متلاشی شدن دیواره متاسرکر در معده و آزاد شدن سرکر آن، دیواره معده یا روده سوراخ شده و پس از آن لایه خارجی کبد را سوراخ کرده و به کبد وارد شده و با تغذیه از سلول‌های پارانشیم کبد تولید مثل و تخم ریزی می‌کند و به کرم بالغ تبدیل می‌شود.

فاسیولا به چه قسمت‌هایی از بدن آسیب می‌زند؟

آسیب‌های ناشی از بیماری فاسیولا ارتباط با تعداد کرم‌ها در بدن دارد. آسیب‌های اولیه در اثر جابجایی در بافت کبد برای رسیدن به مجرای صفرا ایجاد می‌شود که در برخی اوقات کرم‌های مرده سبب ایجاد نسج فیبری می‌شود، در انسان فقط تعداد کمی از کرم‌ها به مجرای صفرا می‌رسند که در آنجا چند ماه تا چند سال زنده می‌مانند، همچنین کم خونی از عوارض اصلی این بیماری است، علت کم خونی تغذیه کرم از خون، ایجاد خونریزی از مجاری صفراوی و کم شدن عمر گلبول‌های قرمز خون است و وجود کرم فاسیولا که گاهی وارد اعضای دیگر بدن می‌شود، سبب ایجاد آسیب در آن‌ها می‌شود مانند آسیب‌های لوزالمعده، معده، طحال، عروق خونی و ریه است.

علائم بیماری فاسیولا چیست؟

این بیماری دارای دوره کمون است، یعنی از زمانی که آلودگی وارد بدن می‌شود تا زمانی که علائم بروز می‌کند چند روز، چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد و بعضی از افراد آلوده هرگز احساس بیماری نمی‌کنند، اما برخی افراد در همان ابتدای عفونت احساس بیماری می‌کنند، همچنین برخی افراد در مرحله مزمن عفونت یعنی هنگامی که انگل بالغ در مجاری صفراوی قرار دارد، احساس بیماری می‌کنند که در این مرحله علائم می‌تواند از ماه‌ها تا سال‌ها پس از مواجهه شروع شود، به عنوان مثال علائم می‌تواند ناشی از التهاب و انسداد مجاری صفراوی باشد، در هر دو مرحله علائم بالینی می‌تواند شامل تب، ضعف، درد شکم، ائوزینوفیلی، هپاتومگالی (کبد بزرگ شده) و آزمایش‌های غیرطبیعی کبد باشد و علاوه بر موارد گفته شده بروز علائم پوستی مانند خارش و کهیر نیز می‌تواند نشانه آلوده شدن به فاسیولا باشد.

راه پیشگیری از ابتلا به فاسیولا چیست؟

افراد باید از خوردن سبزیجات نشسته و آب‌های آلوده اجتناب کنند و بهترین راه پیشگیری در حیوانات درمان آن‌ها و از بین بردن حلزون‌های ناقل با استفاده از مواد شیمیایی و بهسازی محیط است و هیچ واکسنی برای محافظت از انسان در برابر فاسیولا وجود ندارد.
ازآنجایی‌ که این سبزی‌ها در استان مازندران تحت نام‌های محلی آب‌تره، انیما، سیرک، زلنگ و اناریجه هم وجود دارند و به‌وفور مورداستفاده انسان‌ها قرا می‌گیرند لازم است که احتیاط‌های لازم در شستن، انگل زدایی و استفاده از این سبزی‌ها صورت گیرد و حتی‌الامکان از مصرف خام آن‌ها خودداری کرد،علاوه بر این نوشیدن آب‌های سطحی و یا چشمه‌ها در مناطق جنگلی و کوهستانی و خوردن جگر خام از راهه‌ای دیگر آلودگی به این عفونت هستند که باید از آنها خودداری کرد.

فاسیولا یک بیماری بومی است؟

بیماری فاسیولا (فاسیولاهپاتیکا) در قسمت‌های خاصی از دنیا وجود دارد و در ایران یک بیماری بومی بوده که در مناطق شمالی به ویژه گیلان با توجه به شرایط اقلیمی وجود دارد و شیوع بیماری فاسیولا در دو فصل بهار و پاییز است،فاسیولا بیشتر در استان های شمالی خصوصا گیلان و بیشتر در بندر انزلی دیده می شود. ولی اکنون چند استان دیگر نیز گزارشات موثق وجود دارد از جمله لرستان و کرمانشاه و کهگیلویه و بویراحمد. شاهی آبی، فندق آبی، بولاغوتی (در یاسوج) بلمک (در لرستان) نیز منبع آلودگی است. این انگل عمدتاً گوسفند و گاو را آلوده می کند، اما انسان نیز می تواند با مصرف شاهی یا سایر گیاهان آب شیرین آلوده شود

درمان فاسیولا

فاسیولا بیماری قابل درمان است. این بیماری با درمان داروی کرم انگل به طور کلی از بین خواهد رفت. فاسیولا انگل انتقالی انسان به انسان نیست و این بیماری انگلی غیرواگیر است و با داروی خوراکی قابل درمان است.

فاسیولا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

این عفونت با بررسی نمونه‌های مدفوع و خون تشخیص داده می‌شود و این بیماری از طریق تصویربرداری مانند التراسونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام آرآی از کبد نیز می‌تواند تشخیص داده شود. در این بیماری تعداد گلبول‌های سفید خون، آنزیم‌های کبدی، سرعت رسوب گلبول‌های قرمز و آنتی‌بادی‌های ضد فاسیولا افزایش پیدا می‌کند که در آزمایش مشخص می‌شود.
علایمی مانند تعریق شبانه، درد در قسمت راست و بالای شکم، زردی و بالا رفتن آنزیم های کبدی باعث می شود پزشک آزمایش فاسیولا هپاتیکا را برای تشخیص عفونت با فلوک کبدی فاسیولا هپاتیکا را درخواست کند البته زندگی در مناطق اندمیک همراه با این علایم بیشتر به نفع این انگل است. همچنین اگر فردی به منطقه‌ای که فاسیولا هپاتیکا بومی است سفر کرده باشد، یا اگر پوشش گیاهی آلوده مصرف کرده باشد، ممکن است آزمایش انجام شود. تشخیص و درمان سریع عفونت فاسیولا هپاتیکا برای جلوگیری از عوارضی مانند آسیب کبدی، انسداد مجرای صفراوی و کلانژیوکارسینوما (نوعی سرطان موثر بر مجاری صفراوی) مهم است.

فاسیولا واگیردار است؟

این بیماری مسری نیست، تخم انگل موجود در مدفوع فرد آلوده باید در محیط و شرایطی خاص رشد کند تا در نهایت قادر به آلوده کردن افراد دیگر باشد و در شرایط غیرمعمول ممکن است افراد با خوردن گوشت خام یا جگر که حاوی اشکال نابالغ انگل است آلوده شوند.

در دسته بیماری های کبدی

#فاسیولا